Przekonajmy się.
Pierwszą rzeczą jest poznanie wroga. Wyobraźmy sobie, że widzimy smoka i że jest on całkiem realny.
Co najpierw zauważysz w smoku? Poza tym, czy jest niebezpieczny?
Smok z prezentacji pochodzi z Gry o Tron. Myślę, że nawet z House of the Dragon. Wiemy więc, że są to dość potężne stworzenia.
Czy ten smok wydaje Ci się groźny?
Rzecz w tym, że kiedy widzimy te smoki, mamy tendencję do generalizowania, do używania stereotypów i mitów na temat smoków.
Co to oznacza? Mamy mentalną reprezentację smoka jako stworzenia, które jest dość groźne. Ten smok niekoniecznie ma złe intencje, ale przez to, jak sobie wyobrażamy smoki, to postrzegamy je jako zagrożenie.
Używamy tych mitów jako skrótów, ponieważ bezpieczniej jest założyć, że smok jest niebezpieczny i dla ratowania życia musimy z nim walczyć albo znaleźć miejsce do ukrycia. To dlatego, że kiedy faktycznie widzisz smoka, Twój mózg mówi i krzyczy: niebezpieczeństwo. Kiedy widzisz niebezpieczeństwo, to myślisz o strategiach ucieczki, strategiach walki ze smokiem.
Teraz odłóżmy na chwilę smoki na bok i spójrzmy na to.
Sam tekst na tym slajdzie nie ma większego znaczenia, został zaczerpnięty z jednej z książek. Jest to przykład danych, w których możemy mieć blok tekstu zawierający tylko kilka pogrubionych słów, a reszta wygląda jak bełkot.
Ten artykuł nie spali cię żywcem, prawda? Ale proces, który angażujemy w jego analizę — jest podobny do walki ze smokiem. Potrzebujesz strategii szybkiego przetwarzania danych, zwłaszcza jeśli musisz je zapamiętać.
Wyobraźmy sobie teraz taką sytuację:
Przygotowujemy się na wybuch niezwykłej choroby, która ma zabić dokładnie 600 osób. Mamy dwa alternatywne programy, które mogą zostać wykorzystane do walki z tą chorobą.
- Jeśli przyjęty zostanie program A, uratowanych zostanie 200 osób.
- Jeśli przyjęty zostanie program B, istnieje około 33-procentowe prawdopodobieństwo, że uratowanych zostanie 600 osób. Prawdopodobieństwo, że żadna osoba nie zostanie uratowana, wynosi około 70 procent.
Który program wybierasz?
Opcja B wygrała, a opcja A otrzymała dwa głosy na pięć.
Teraz wyobraźmy sobie, że mamy ten sam scenariusz i musimy wybrać jeden program.
- Jeśli zostanie przyjęty program C, umrze 400 osób.
- Jeśli zostanie przyjęty program D, istnieje około 30-procentowe prawdopodobieństwo, że nikt nie umrze i około 70-procentowe prawdopodobieństwo, że umrze 600 osób.
Ten interesujący eksperyment myślowy pokazuje: sposób, w jaki wybieramy i podejmujemy decyzje oraz to, że sformułowanie pytania może również zmienić Twoją odpowiedź.
Kiedy porównasz wszystkie te zabiegi, możesz zauważyć, że program A jest w rzeczywistości taki sam jak program C. Jest po prostu inaczej sformułowany. W tym przypadku mamy więc 200 osób, które zostaną uratowane. W przypadku programu C po prostu stwierdzasz, że 400 osób umrze. Więc jest to stwierdzenie tej samej rzeczy, ale sformułowane inaczej, nieco bardziej pozytywnie niż w przypadku programu A – ponieważ ludzie zostaną uratowani. W drugim przypadku ludzie umrą.
Negatywna konotacja może wpływać na to, jak ludzie postrzegają, badają, analizują i podejmują decyzje na podstawie danych.
Ponadto w pierwszym scenariuszu widać dokładne liczby: 200 osób zostanie uratowanych, a 400 umrze.
W drugim scenariuszu istnieje prawdopodobieństwo: niektórzy ludzie mogą zostać uratowani, a więcej osób może umrzeć. Chodzi o to, że opcje A i C wydają się mniej ryzykowne, ponieważ mniej osób zostanie uratowanych, ale istnieje 100% pewność, że zostaną uratowani. W przeciwieństwie do tego drugi scenariusz przedstawia wyższe prawdopodobieństwo, że więcej osób umrze, tworząc niepewność co do tego, kto umrze, a kto zostanie uratowany, co czyni go znacznie bardziej ryzykownym. Naukowcy przeprowadzający ten eksperyment odkryli, że uczestnicy, którym dano wybór między programami A i B, mieli tendencję do wybierania pierwszej opcji, preferując pewność uratowania 200 osób.
Osoby, które wybrały programy C i D, były bardziej skłonne do podejmowania ryzyka, często wybierając opcję D pomimo wyższego ryzyka.
Kluczową rolę odgrywa również sformułowanie pytania. Kiedy koncentrujemy się na pozytywnym wyniku, takim jak uratowanie ludzi, ramy prowadzą do preferowania opcji, które zapewniają, że niektórzy ludzie na pewno przeżyją. I odwrotnie, gdy koncentrujemy się na śmierci ludzi, powoduje to przesunięcie uwagi w kierunku uniknięcia tego wyniku, co prowadzi do różnych wzorców decyzyjnych.
Błędy poznawcze
Omówmy teraz niektóre uprzedzenia, które mogą wpływać na nasze myślenie, analizę i podejmowanie decyzji.
Efekt sformułowania
Jeśli chodzi o eksperyment, który właśnie przeprowadziliśmy, głównym uprzedzeniem w grze jest efekt sformułowania (framing effect).
Efekt sformułowania to uprzedzenie poznawcze, w którym ludzie podejmują decyzje na podstawie tego, czy opcje są przedstawiane z pozytywnymi, czy negatywnymi konotacjami. Ogólnie rzecz biorąc, mamy tendencję do podejmowania wyborów unikających ryzyka, gdy opcje są przedstawiane w pozytywny sposób. Jak pokazano w przykładzie, ludzie wolą pewność uratowania 200 osób niż niepewność potencjalnego uratowania większej liczby osób lub żadnej. Mamy również tendencję do unikania wyborów, które wiążą się z potencjalnymi stratami, gdy problemy są przedstawiane w negatywny sposób.
Efekt potwierdzenia
Inną powszechną tendencją jest efekt potwierdzenia. Jest to tendencja do wyszukiwania, interpretowania i faworyzowania informacji, które wspierają lub potwierdzają nasze wcześniejsze przekonania i wartości.
Jednym z przykładów tego efektu jest przekonanie, że skupienie się na słowach kluczowych z długiego ogona związanych z tematami takimi jak ekologiczne gadżety do drukowania jest najlepszą strategią SEO.
Analizując dane SEO, możesz interpretować je w sposób, który potwierdza to przekonanie, nawet jeśli dane sugerują, że krótsze słowa kluczowe o dużej objętości działają lepiej. Jest to wyraźny przykład błędu konfirmacji (efektu potwierdzenia) — ignorowania dowodów, które zaprzeczają twoim z góry przyjętym założeniom, ponieważ jesteś przekonany, że wybrana przez ciebie strategia jest najlepsza.
Heurystyka dostępności
Inną tendencyjnością, którą należy wziąć pod uwagę, jest heurystyka dostępności, która występuje, gdy ludzie polegają na natychmiastowych przykładach, które przychodzą na myśl podczas oceny konkretnego tematu, koncepcji, metody lub decyzji. Na przykład, jeśli ktoś niedawno oglądał "Grę o Tron", a następnie napotka smoka w prawdziwym życiu (zakładając, że jest to możliwe), może natychmiast postrzegać go jako groźnego, ponieważ smoki w serialu są przedstawiane jako niebezpieczne i niszczycielskie. Ta percepcja jest wzmocniona, ponieważ reprezentacja smoków z serialu jest świeża w ich pamięci. I odwrotnie, gdyby niedawno oglądali "Jak wytresować smoka" lub "Tabalugę"— gdzie smoki są przedstawiane jako przyjazne lub nieszkodliwe — ich postrzeganie byłoby prawdopodobnie inne.
Treści konsumowane w ostatnim czasie mogą mieć duży wpływ na nasze procesy decyzyjne i myślowe ze względu na ich dostępność w naszej pamięci.
W kontekście SEO, jeśli niedawno przeczytałeś studium przypadku dotyczące skutecznej strategii SEO skoncentrowanej na blogu, możesz przecenić skuteczność korzystania z treści bloga na własnej stronie. To przeszacowanie występuje, ponieważ informacje są świeże w pamięci, dzięki czemu są łatwiej dostępne przy podejmowaniu decyzji dotyczących strategii SEO.
Stronniczość algorytmiczna
Istnieje również stronniczość algorytmiczna, która może być szczególnie istotna dla specjalistów SEO.
Tendencyjność algorytmów odnosi się do systematycznych i powtarzalnych błędów w systemie komputerowym, które skutkują niesprawiedliwymi wynikami, takimi jak uprzywilejowanie jednej kategorii względem innej w niezamierzony sposób. Aby podać prostszy przykład, wyobraźmy sobie, że żyjemy w królestwie, w którym smoki są codziennym widokiem. Opracowujemy system oprogramowania do identyfikacji i kategoryzacji smoków jako niebezpiecznych lub nie, w oparciu o cechy takie jak rozmiar, kolor i wzorce zachowań. System ten ma pomóc nam zachować bezpieczeństwo i szybko rozpoznawać różne typy smoków. Dane historyczne wykorzystane do szkolenia systemu pochodzą z raportów osób, które widziały smoki w innej części kraju, gdzie smoki są bardziej powszechne. Na przykład, czerwone smoki były często widywane na płonących statkach i były oznaczane jako niebezpieczne. W rezultacie system uczy się kojarzyć czerwone łuski z niebezpieczeństwem. Jednak nie zawsze może to być trafne; na południu mogą znajdować się czerwone smoki, które są całkowicie nieszkodliwe i nie stanowią zagrożenia.
Ilustruje to, w jaki sposób algorytm może rozwinąć uprzedzenia na podstawie niekompletnych lub wypaczonych danych, prowadząc do skojarzeń, które nie są powszechnie prawdziwe
Wydajność algorytmu nie jest wolna od błędów. Odzwierciedla uprzedzenia obecne w danych, na których został przeszkolony, co może wpływać na to, jak reagujemy i zachowujemy się w różnych sytuacjach.
Efekt zakotwiczenia
Rozważmy teraz inny eksperyment.
Załóżmy, że poproszono Cię o oszacowanie wyniku sekwencji mnożenia bez użycia kalkulatora. Na przykład, sekwencja może być przedstawiona w porządku rosnącym: 1 × 2 × 3 aż do 8. Gdy sekwencja jest przedstawiona w ten sposób, ludzie mają tendencję do szacowania wyniku jako stosunkowo niskiego — około 50, 60 lub 100. Jednakże, gdy sekwencja jest odwrócona, zaczynając od 8 i schodząc do 1, szacunki są znacznie wyższe. Ta różnica w szacunkach pokazuje, jak prezentacja danych wpływa na naszą percepcję i osąd.
Rzeczywista odpowiedź, która wymaga kalkulatora do dokładnego rozwiązania, pokazuje, że nasze intuicje mogą być dość mylące w zależności od tego, jak sformułowany jest problem. Jest to kolejny przykład tendencyjności poznawczej, ilustrujący wpływ sposobu organizacji i prezentacji informacji na nasz mózg.
Rzeczywisty wynik sekwencji mnożenia 1 × 2 × 3 do 8, to 4320 – jest to zaskakująco wysoka liczba. Jej dokładne obliczenie bez kalkulatora byłoby niemożliwe, więc konieczne staje się szacowanie. Kiedy ludzie widzą sekwencję mnożenia zaczynającą się od mniejszych liczb, mają tendencję do szacowania znacznie mniejszego wyniku niż wtedy, gdy sekwencja zaczyna się od większej liczby. Dzieje się tak z powodu efektu zakotwiczenia.
Efekt zakotwiczenia to błąd poznawczy, w którym na osądy lub decyzje jednostki duży wpływ ma pierwsza napotkana informacja – „kotwica”.
W tym przykładzie, gdy sekwencja zaczyna się od mniejszych liczb (takich jak 1, 2, 3), tworzy kotwicę, która sprawia, że ostateczne oszacowanie jest niższe. I odwrotnie, gdy sekwencja zaczyna się od większej liczby (np. 8), kotwica jest wyższa, co prowadzi do wyższego oszacowania sumy. Ta początkowa kotwica, choć często nieistotna, ma silny wpływ na to, jak postrzegamy i przetwarzamy resztę informacji. Efekt zakotwiczenia nie ogranicza się do liczb lub problemów matematycznych. Na przykład podczas czytania tekstu mamy tendencję do skupiania się na informacjach przedstawionych na początku i na końcu, często pomijając to, co znajduje się w środku. To spostrzeżenie jest szczególnie przydatne przy pisaniu e-maili, zwłaszcza marketingowych lub perswazyjnych. Jeśli chcesz wpłynąć na czyjąś decyzję lub podkreślić konkretny wybór, najlepiej przedstawić te informacje na samym początku. Ludzie są bardziej skłonni do skupienia się i zapamiętania pierwszej napotkanej informacji ze względu na efekt zakotwiczenia. Efekt ten pokazuje, w jaki sposób początkowa informacja może nadać ton kolejnym osądom, niezależnie od tego, czy chodzi o szacunki liczbowe, podejmowanie decyzji czy interpretację treści pisemnych.
Efekt zakotwiczenia jest szczególnie interesujący, ponieważ wykracza poza szacunki liczbowe. Wpływa również na sposób, w jaki interpretujemy pytania, często działając jako subtelna sugestia. Nawet mając doświadczenie, trudno jest być całkowicie odpornym na efekt zakotwiczenia, ponieważ działa on automatycznie w naszych mózgach. Chociaż możemy być bardziej świadomi uprzedzeń, takich jak zwracanie uwagi na środkowe informacje w sekwencji, efekt zakotwiczenia jest skrótem poznawczym, z którego korzysta nasz mózg i nie zawsze można go uniknąć.
Innym codziennym przykładem efektu zakotwiczenia jest robienie zakupów. Na przykład możesz zobaczyć produkt oznaczony ceną, która wydaje się znacznie niższa niż cena „oryginalna”. Ta „oryginalna” cena często służy jako kotwica, sprawiając, że nowa, niższa cena wydaje się dobrą okazją. Jednak cena „wyprzedażowa” może być w rzeczywistości zamierzoną ceną sprzedaży przez cały czas.
Taktyka ta wykorzystuje efekt zakotwiczenia, sprawiając, że ludzie wierzą, że otrzymują okazję i zachęcając ich do zakupu. Marketerzy mogą wykorzystać to zrozumienie zakotwiczenia do prezentowania danych lub cen w sposób, który przekonuje klientów do dokonywania zakupów.
Heurystyki
Przyjrzyjmy się, w jaki sposób podejmujemy decyzje i jak funkcjonuje nasz mózg, koncentrując się na psychologii podejmowania decyzji. Istnieje wiele teorii na temat tego, jak działa nasz mózg. Jedną z teorii istotnych dla tej dyskusji jest koncepcja mózgu jako „adaptacyjnego zestawu narzędzi”. Teoria ta sugeruje, że nasze mózgi są zorganizowane tak, by używać różnych narzędzi — znanych w psychologii jako heurystyki— do rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji. Heurystyki to skróty myślowe, które są szybkie i wydajne, pozwalając nam szybko przetwarzać złożone informacje i podejmować decyzje bez konieczności świadomego analizowania każdego szczegółu.
Kiedy napotykamy złożone dane, potrzebujemy sposobów na podzielenie ich na łatwe do zarządzania części, aby skutecznie je analizować i przetwarzać.
Heurystyki pomagają nam interpretować dane i podejmować decyzje bardziej efektywnie. Jednak te skróty mogą również prowadzić do uprzedzeń, takich jak efekt zakotwiczenia. Na przykład, wybierając między dwoma produktami o podobnej cenie, heurystyka może pomóc nam podjąć szybką decyzję w oparciu o wyróżniającą cechę — taką jak reputacja marki lub postrzegana zniżka, nawet jeśli rzeczywiste różnice między produktami są minimalne. Podsumowując, choć heurystyki pozwalają nam skuteczniej poruszać się w złożoności codziennego procesu decyzyjnego, mogą również wprowadzać uprzedzenia, które wpływają na nasze osądy. Zrozumienie tych uprzedzeń i sposobu ich działania może pomóc nam w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji, zarówno w wyborach osobistych, zawodowych, jak i strategiach marketingowych.
Kiedy kupujemy coś takiego jak szampon, nie mamy luksusu spędzania godziny na podejmowaniu decyzji, który z nich kupić. Nasz mózg polega na pewnego rodzaju algorytmie mentalnym lub heurystyce, która pozwala nam szybko porównać opcje i podjąć decyzję.
Podejście to wiąże się jednak z pewnym kompromisem. Heurystyki upraszczają złożone informacje, co może prowadzić do uprzedzeń.
Stereotypy i uprzedzenia
Oprócz uprzedzeń stereotypy również mogą wpływać na nasze procesy decyzyjne.
Stereotypy mogą kształtować nasze myślenie i prowadzić do podejmowania decyzji na podstawie uogólnionych przekonań, a nie konkretnych dowodów. Ważne jest, aby pamiętać, że na nasz proces decyzyjny mogą również wpływać osobiste preferencje, cechy osobowości i pochodzenie kulturowe. Czynniki te, choć nie są bezpośrednio związane z tą konkretną prezentacją, odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu sposobu, w jaki podejmujemy decyzje. W zależności od tych indywidualnych czynników (nawet w obliczu tych samych danych lub sytuacji),różni ludzie mogą podejmować zupełnie inne decyzje.
Podsumowując, na sposób, w jaki podejmujemy decyzje, wpływają nie tylko uprzedzenia poznawcze i stereotypy, ale także połączenie heurystyki, osobistych doświadczeń, osobowości, kultury i wielu innych czynników. Dlatego, nawet w przypadku przedstawienia tego samego problemu lub danych, poszczególne osoby mogą dojść do różnych wniosków
Oto definicje niektórych kluczowych terminów:
- Uprzedzenie: Skłonność lub uprzedzenie w stosunku do osoby, lub grupy, często w sposób uważany za niesprawiedliwy. Uprzedzenie może być również tendencją, trendem lub skłonnością, która jest z góry przyjęta lub nie jest oparta na rozsądku. Na przykład przekonanie, że „wszystkie smoki są groźne i powinny zostać zabite” jest formą uprzedzenia.
- Stereotyp: Uproszczona i znormalizowana koncepcja lub obraz, który reprezentuje grupę lub zestaw cech związanych z tą grupą. W przeciwieństwie do uprzedzeń, które mogą być bardziej ogólne, stereotypy są konkretnymi reprezentacjami mentalnymi. Na przykład stereotyp, że „wszystkie smoki są zabójcami” jest bardziej zdefiniowanym i utrwalonym obrazem tego, jak postrzegane są smoki.
Główna różnica między uprzedzeniem a stereotypem polega na tym, że podczas gdy uprzedzenia są tendencjami lub skłonnościami, które mogą wpływać na osąd w szerszym znaczeniu, stereotypy są bardziej specyficznymi, sztywnymi zestawami cech stosowanymi do grup.
Oba mogą jednak znacząco wpływać na to, jak postrzegamy świat i podejmujemy decyzje.
Kiedy mówimy o mitach, nie są to tylko tradycyjne historie, ale także szeroko rozpowszechnione, fałszywe przekonania lub idee, które wpływają na podejmowanie decyzji. Mity, podobnie jak uprzedzenia i stereotypy, służą jako skróty myślowe upraszczające podejmowanie decyzji, ale mogą również wprowadzać nas w błąd. Na przykład mit, że „wyższa cena oznacza wyższą jakość” często wpływa na decyzje zakupowe, nawet jeśli rzeczywista wartość może nie uzasadniać wyższej ceny. Mity, stereotypy i uprzedzenia tworzą filtry, przez które postrzegamy świat. W dziedzinach takich jak marketing czy zarządzanie produktem kluczowe jest zidentyfikowanie i zakwestionowanie tych mitów, aby uniknąć błędnych decyzji.
Wskazówki dotyczące unikania uprzedzeń, stereotypów i błędnych przekonań
By złagodzić uprzedzenia, stereotypy i wpływ mitów na podejmowanie decyzji, rozważ następujące strategie.
Zbieraj dane z różnych źródeł
Upewnij się, że wykorzystywane dane są reprezentatywne dla różnych grup, sytuacji lub perspektyw. Na przykład, badając techniki SEO, polegaj na wielu wiarygodnych źródłach zamiast na jednym, aby uniknąć stronniczej lub niekompletnej perspektywy.
Zdefiniuj jasne, obiektywne kryteria analizy danych
Używaj algorytmów, wskaźników lub standardowych metodologii, aby ograniczyć subiektywną interpretację. Na przykład w rekrutacji system punktacji może pomóc w obiektywnym porównaniu kandydatów w oparciu o określone kryteria, a nie subiektywne opinie.
Przeprowadzaj audyty danych, by identyfikować luki
Regularnie analizuj dane w celu sprawdzenia nadreprezentacji lub "niedoreprezentacji" określonych grup demograficznych, regionów lub zachowań. Pomaga to w tworzeniu zrównoważonego podejścia do podejmowania decyzji.
Stosuj techniki ślepej próby
Ślepa próba polega na ukrywaniu przed analitykiem kluczowych informacji, które mogą wprowadzać stronniczość. Na przykład w rekrutacji usunięcie z CV informacji umożliwiających identyfikację (takich jak nazwiska lub wykształcenie) pozwala skupić się na umiejętnościach i doświadczeniu, zmniejszając stronniczość opartą na niepowiązanych czynnikach.
Zachęcaj do tworzenia zróżnicowanych zespołów i perspektyw
Zróżnicowane zespoły wnoszą różne perspektywy, które mogą pomóc w identyfikacji uprzedzeń i stereotypów. Wspólne podejmowanie decyzji często prowadzi do bardziej kompleksowego zrozumienia danych lub problemu.
Regularne kwestionuj założenia
Aktywnie kwestionuj założenia stojące za analizą danych i procesami decyzyjnymi. Pytaj, czy pewne przekonania lub heurystyki (takie jak „wyższa cena oznacza lepszą jakość”) są uzasadnione danymi, czy są tylko skrótami poznawczymi.
Wnioski
Zrozumienie uprzedzeń, stereotypów i mitów w procesie podejmowania decyzji jest niezbędne. Skróty poznawcze upraszczają codzienne wybory, ale mogą prowadzić do niesprawiedliwych lub błędnych wyników. Korzystanie z różnorodnych źródeł danych, definiowanie obiektywnych kryteriów, przeprowadzanie regularnych audytów, praktykowanie ślepej analizy oraz promowanie świadomości i różnorodności może prowadzić do bardziej świadomych decyzji.
Takie podejście jest niezbędne w analizie danych, marketingu, rekrutacji, rozwoju produktów i planowaniu strategicznym.
